“De zorgvraag verdubbelt de komende jaren, terwijl u met minder mensen bent. Het kan ongetwijfeld nog nét een beetje sneller en goedkoper, maar ik denk dat er grotere stappen nodig zijn. We moeten misschien tot wel 30% uit het bestaande zorgmodel halen en dat anders organiseren.” Zorginnovatiestrateeg Lucien Engelen viel tijdens het LAD-congres ‘Strategisch, innovatief en vitaal dokteren’ meteen met de deur in huis: “We staan op een cruciaal kruispunt. En ik daag u uit na te denken welke weg u als zorgprofessional inslaat.”

De LAD viert dit jaar haar 75-jarig jubileum met een reeks bijeenkomsten. “Niet om terug te blikken, maar om vooruit te kijken, want er komt nogal wat af op de zorg”, benadrukte cabaretière en presentator Nina de la Croix, die tijdens de hele bijeenkomstenreeks de rol van dagvoorzitter op zich neemt. Het congres op 14 juni in de Rijtuigenloods in Amersfoort vormde de aftrap van die reeks, waarin drie thema’s centraal staan: innovatie, leiderschap en cultuur. Volgens de LAD zijn het dé ‘ingrediënten’ die het komende decennium cruciaal worden om goede zorg te kunnen blijven leveren.

Data als medicijn

Lucien Engelen, als zorginnovatiestrateeg onder andere verbonden aan het Laurentius ziekenhuis, maakte in de keynote speech duidelijk hoe die drie onderwerpen aan elkaar zijn verbonden. Hij liet zien dat 94% van je gezondheid wordt bepaald door genetisch materiaal, waar je bent geboren en door gedrag. “Ik zeg het met eerbied, maar je gezondheid wordt maar voor 6% bepaald door de zorg. En het bijzondere is dat we daar 90 procent van het totale budget in stoppen. Als er de komende jaren iets gaat veranderen, is het op dit terrein. Want omdat we de middelen en de mensen niet hebben en de zorgvraag verdubbelt, gaat het systeem op slot als we niets doen.”
Technologie kan (en gaat) in zijn ogen een grote rol spelen. “We zitten middenin de vierde Industriële Revolutie waarbij we alle data aan elkaar gaan verbinden. De verandering komt niet uit de zorg zelf, maar veelal van daarbuiten. Data zijn een medicijn aan het worden.”

Geen optimale zorg zonder innovatie

Nancy Rademaker, internationaal spreker en deskundige op het gebied van innovatie, sloot in een TED-talk aan op het verhaal van Engelen en gaf met tal van voorbeelden aan hoe snel
de wereld verandert. “Google heeft een algoritme ontworpen dat oogziekten kan diagnosticeren met eenzelfde nauwkeurigheid als medische experts. En wat te denken van Freenome, een bedrijf dat op basis van bloed, waarin DNA zich vrij irond beweegt, een algoritme ontwikkelt waarmee je kan vaststellen of iemand in een vroeg stadium al kanker ontwikkelt. Of neem 3D printing, dat bijvoorbeeld kan worden ingezet om CT-scans 3D te printen, zodat een chirurg zich beter kan voorbereiden op de operatie, die daardoor 25% minder lang duurt.” Rademakers stelling is dat optimale zorg in het ‘nieuwe normaal’ niet mogelijk is zonder innovatie. “En met het ‘nieuwe normaal’ bedoel ik dat we zijn geëvolueerd van een wereld waarin digitaal iets nieuws is naar een wereld waarin digitaal de norm is. Punt is alleen dat ons lineaire brein niet dol is op verandering, dus we hebben daarin nog wat te overwinnen. Maar geloof me: het is niet de mens versus de machine, maar de mens mét de machine. Het is niet alleen Artificial Intelligence (AI), maar vooral ook: Intelligence Amplification (IA).”

Leiderschap is omarmen dat je het niet weet

Arjen Banach, organisatiefuturoloog en auteur, hield aansluitend een TED-talk waarin hij aangaf hoe belangrijk leiderschap wordt in die veranderende wereld. “Ik denk dat dat een competentie niet meer per se is dat je als dokter alle kennis hebt van je vak, maar juist dat je durft te omarmen dat je het niet weet. Leiderschap is in mijn ogen de kwetsbaarheid tonen dat je op dit moment geen flauw idee hebt wat de beste manier van zorg leveren is. Want als je geen idee hebt, ga je op zoek. En daarmee omarm je creativiteit. En dat is precies wat we nodig hebben. Maar dan is het wel belangrijk dat je werkt in een cultuur waarin dat ook kan.”

Stap uit de tunnel

Froukje Verdam, KNO-arts en auteur, pakte met haar TED-talk over cultuur daarop door. “Als dokters zijn we al vroeg in onze loopbaan een tunnel ingestapt. We leren alles over protocollen, want al je niet handelt volgens het protocol, kan het wel eens helemaal fout aflopen met de patiënt. We hebben dus perfect geleerd hoe we binnen de lijntjes moeten kleuren. Maar dat betekent ook dat we een beetje veranderingsavers zijn. En dat we een cultuur hebben waarin we dingen doen ‘omdat het nou eenmaal zo hoort’ en waarin we blijven rennen, terwijl we allemaal weten dat we het daarmee in de toekomst niet redden.”

In haar ogen is het belangrijk dat dokters weer leren uit te zoomen. “Stap uit de tunnel waarbinnen je bent opgeleid. Als ik uit die tunnel stap en kijk naar het systeem waarin ik werk, dan denk ik: ik wil niet, terwijl ik een patiënt op m’n spreekuur heb, vijf keer met een telefoontje worden gestoord. Ik wil op dat moment voor de volle 100% in mijn spreekuur zijn. En dat kán ook als je het goed organiseert.”
Volgens Verdam begint cultuurverandering bij jezelf. “Neem je verantwoordelijkheid en zorg goed voor jezelf, dat is zoveel belangrijker dan we denken. Creëer collegialiteit en vertrouwen, want dat is uiteindelijk wat je werk plezierig maakt, en neem tijd voor reflectie en evaluatie. Maar bovenal: ga het gewoon DOEN!”

Het vervolg bijwonen?

Nieuwsgierig naar de vervolgbijeenkomsten? Op woensdagavond 4 oktober 2023 (Zwolle) en op woensdagavond 24 januari 2024 (Eindhoven) vinden regiobijeenkomsten plaats, waarin Nancy Rademaker, Arjen Banach en Froukje Verdam verdiepingssessies houden over hun TED-talks.
Daarnaast vindt op woensdagmiddag 17 april 2024 een slotcongres plaats in de Rijtuigenloods in Amersfoort, waarin alle bevindingen van de ‘reis’ samenkomen.
Meld je aan voor een regiobijeenkomst en/of het slotcongres. De totale bijeenkomstenreeks levert 8,5 accreditatiepunten op.